Η θεραπευτική δύναμη του σκύλου: Ο ρόλος των ζώων συντροφιάς στην υποστήριξη παιδιών με αυτισμό και άλλες αναπηρίες

Η συνύπαρξη ανθρώπου και σκύλου έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία και τον πολιτισμό μας. Τα τελευταία χρόνια, η επιστήμη επιβεβαιώνει αυτό που πολλοί φροντιστές και εκπαιδευτικοί βιώνουν καθημερινά: οι σκύλοι μπορούν να λειτουργήσουν ως ισχυροί σύμμαχοι στην ανάπτυξη και ευημερία των παιδιών με αναπηρία. Ιδιαίτερα για τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, η παρουσία ενός εκπαιδευμένου σκύλου μπορεί να έχει σημαντικά θεραπευτικά οφέλη σε πολλαπλά επίπεδα.

Τι είναι η υποβοηθούμενη από ζώα παρέμβαση;

Η υποβοηθούμενη από ζώα παρέμβαση (Animal-Assisted Intervention – AAI) περιλαμβάνει τη στοχευμένη χρήση ζώων, υπό την καθοδήγηση εξειδικευμένων επαγγελματιών, με σκοπό την υποστήριξη της συναισθηματικής, κοινωνικής, γνωστικής ή σωματικής λειτουργικότητας ενός ατόμου. Όταν οι σκύλοι συμμετέχουν σε τέτοια προγράμματα, αναφερόμαστε συχνά σε "θεραπευτικούς σκύλους".

Οφέλη για τα παιδιά με αυτισμό

Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, τα οφέλη από τη συνύπαρξη ή τη θεραπευτική επαφή με έναν σκύλο για παιδιά στο φάσμα του αυτισμού περιλαμβάνουν:

• Βελτίωση της συναισθηματικής ρύθμισης: Η φυσική επαφή με τον σκύλο (χάδι, αγκαλιά) βοηθά στη μείωση της κορτιζόλης και στην αύξηση της ωκυτοκίνης, δημιουργώντας αίσθημα ηρεμίας και ασφάλειας (Beetz et al., 2012).

• Ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων: Παιδιά που δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν με ανθρώπους συχνά αισθάνονται μεγαλύτερη άνεση να εκφραστούν προς έναν σκύλο, γεγονός που μπορεί να αποτελέσει γέφυρα για την κοινωνική αλληλεπίδραση (Grandgeorge et al., 2012).

• Μείωση της επιθετικότητας και των αυτοτραυματισμών: Η παρουσία ενός σκύλου μπορεί να προσφέρει θετική απασχόληση και να μειώσει την έκφραση αγχωτικών ή δυσπροσαρμοστικών συμπεριφορών.

• Ενίσχυση της αίσθησης ευθύνης και ανεξαρτησίας: Τα παιδιά αναλαμβάνουν μικρές καθημερινές δραστηριότητες φροντίδας του σκύλου (όπως το να γεμίσουν το μπολ με νερό), ενισχύοντας έτσι τη λειτουργική τους αυτονομία.

  

  

  

  

  

Σκύλος και παιδί: Μια σχέση βασισμένη στην αποδοχή

Ο σκύλος δεν κρίνει, δεν απαιτεί, δεν μιλάει. Υπάρχει και "απαντά" με παρουσία, βλέμμα, ενσυναίσθηση. Αυτή η ανεπιτήδευτη αποδοχή είναι ζωτικής σημασίας για ένα παιδί που συχνά βιώνει απόρριψη ή παρεξηγείται λόγω των δυσκολιών του.

Σε μελέτες που πραγματοποιήθηκαν με παιδιά με αυτισμό, διαπιστώθηκε ότι η καθημερινή επαφή με έναν εκπαιδευμένο σκύλο συνοδευόταν από σημαντική μείωση του άγχους αποχωρισμού, των νυχτερινών δυσκολιών, και των εκρήξεων θυμού (O’Haire, 2013).

Ολιστική προσέγγιση στη θεραπεία

Η ένταξη ενός σκύλου σε εκπαιδευτικά ή θεραπευτικά προγράμματα μπορεί να ενισχύσει τη γενίκευση δεξιοτήτων – ένα από τα βασικά ζητούμενα στην παρέμβαση για άτομα με αυτισμό. Μέσα από δραστηριότητες όπως η καθοδήγηση του σκύλου, η αλληλεπίδραση με άλλους γύρω του ή η τήρηση απλών κανόνων, το παιδί εξασκεί λειτουργικές δεξιότητες σε πραγματικά περιβάλλοντα.

Ενδεικτικές πρακτικές δραστηριότητες με θεραπευτικό σκύλο:

• Δώσε εντολές στο σκύλο με τη βοήθεια εικονοσυμβόλων (PECS ή core boards)

• Παρατήρηση και περιγραφή της συμπεριφοράς του σκύλου για ενίσχυση της λεκτικής έκφρασης

• Κύκλος συναισθημάτων: πώς νιώθει ο σκύλος – πώς νιώθω εγώ – πώς φαίνεται αυτό στο σώμα μας

• Κοινή βόλτα ή συμμετοχή σε ομαδική δραστηριότητα για ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων

  
  

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

• Beetz, A., Uvnäs-Moberg, K., Julius, H., & Kotrschal, K. (2012). Psychosocial and psychophysiological effects of human-animal interactions: The possible role of oxytocin. Frontiers in Psychology, 3, 234.

• Grandgeorge, M., et al. (2012). Does pet arrival trigger prosocial behaviors in individuals with autism? PLoS ONE, 7(8): e41739.

• O’Haire, M.E. (2013). Animal-assisted intervention for autism spectrum disorder: A systematic literature review. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(7), 1606–1622.

  
  

Η συνύπαρξη με έναν σκύλο δεν είναι απλώς μια ευχάριστη εμπειρία – είναι μια δυναμική θεραπευτική πρακτική με βαθιά επίδραση στο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο ανάπτυξης των παιδιών. Αξίζει να δώσουμε χώρο σε αυτές τις σχέσεις να ανθίσουν και να ενισχύσουμε τη ζωή των παιδιών μας με τρόπους που είναι φυσικοί, ουσιαστικοί και γεμάτοι φροντίδα.